Υδραγωγείο του Θησέως - Αθήνα Λόφος Φιλοπάππου

Στην Αρχαία Αθήνα ένα πρόβλημα που απασχολούσε ιδιαίτερα τους κατοίκους της, ανά τους αιώνες, ήταν η έλλειψη νερού. Η Αθήνα αντιμετώπιζε πρόβλημα λειψυδρίας πολύ συχνάμιας και ούτε πολλές πηγές υπήρχαν αλλά και ο ιστορικός ποταμός ΙΛΙΣΣΟΣ δεν είχε νερό όλο τον χρόνο, έτσι που να βοηθήσει και να ανακουφίσει στο πρόβλημα αυτό. Είναι πολύ χαρακτηριστική η αναφορά στην αρχαία μυθολογία μας, των δυο Θεών που διεκδίκησαν την Αθήνα , του ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ και της ΑθΗΝΑΣ, προσφέροντας ο καθένας του κάτι πολύτιμο. Ο Ποσειδώνας χτυπώντας την Τρίαινα του στον Ιερό βραχο της Ακρόπολης άνοιξε ένα πηγάδι προσφέροντας νερό που ήταν τόσο πολύτιμο για την πόλη… Η Αθηνά όμως ήταν αυτή που κέρδισε στην αναμέτρηση, προσφέροντας το Ιερό δέντρο της Ελιάς… Από πολύ παλιά λοιπόν οι άρχοντες και οι πολίτες της Αθήνας κατέφυγαν στην λύση της κατασκευής φρεάτων ύδρευσης, (πηγάδια),όπως και στην κατασκευή υδραγωγείων, υπόγειων και υπέργειων κάποιες φορές. Καταγράφονται από τους κατά καιρούς περιηγητές, αρχαίους και σύγχρονους, δεκάδες υδραγωγεία στην πόλη των Αθηνών, που μετέφεραν νερό από όπου ήταν δυνατόν και κυρίως από τα γειτονικά στο λεκανοπέδιο βουνά (Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττό). Επίσης σχεδόν από όλα τα ποτάμια της περιοχής του λεκανοπεδίου ξεκινούσαν υδραγωγεία που μετέφεραν νερό μέσα στην πόλη (Ιλισσός, Κηφισός, Ηριδανός). Έχουν βρεθεί ίχνη του πανάρχαιου Πελασγικού Υδραγωγείου το οποίο θεωρείτε και το αρχαιότερο υδραγωγείο της πόλης των Αθηνών, στα βάθρα του Πελασγικού τείχους της Ακρόπολης, το οποίο μετέφερε νερό από τον Υμηττό και το οποίο χρονολογείτε πριν το 3200 πχ. Το επόμενο αρχαιότερο χρονολογικά υδραγωγείο της πόλης των Αθηνών λέγεται ότι το κατασκεύασε ο ίδιος ο Θησέας! Ενδεικτικά θα αναφέρω εδώ μερικά από τα σπουδαιότερα και βασικότερα Υδραγωγεία της πόλης των Αθηνών αυτά λοιπόν είναι:

Το Πελασγικό υδραγωγείο (Υμηττός) 
Υδραγωγείο του Θησέως (Πεντελικό) 
Πεισιστράτειον Υδραγωγείο (Υμηττός) 
Υδραγωγείο Πνυκός 
Υδραγωγείο Θησείου 
Υδραγωγείο Λουτρού 
Υδραγωγείο Αγ. Τριάδας Κεραμικού 
Υδραγωγείο Κηφισιάς 
Υδραγωγείο Γεράνι 
Υδραγωγείο Καλλιρρόης 
Υδραγωγείο Σχιστής Πέτρας (Λυκαβηττός) 
Υδραγωγείο Περισσού 

Και φυσικά το ΑΔΡΙΑΝΕΙΟ Υδραγωγείο με συνολικό μήκος που φτάνει τα 19 χιλιόμετρα (Πάρνηθα) Υπάρχουν βέβαια και άλλα μικρά τοπικά υδραγωγεία που ίσως να αποτελούν παρακλάδια των μεγαλύτερων γνωστών Υδραγωγείων της Αθήνας. Το τμήμα του αρχαίου υδραγωγείου που παρουσιάζω εδώ, κατά την γνώμη μου πάντα, αποτελεί τμήμα του υδραγωγείου της Πνύκας Η τεχνητή στοά που σώζεται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση δεν ξεπερνά τα 25 μέτρα είναι λαξευμένη μέσα στο ασβεστολιθικό βραχο του λόφου και έχει καταστραφεί η συνέχεια της από την διάνοιξη του περιφερειακού δρόμου του λόφου Φιλοπάππου Στην άλλη του κατεύθυνση έχει δυστυχώς καταπέσει και φαίνεται ότι κατευθυνόταν προς το Θησείο ίσως και τον Κεραμεικό… Στην στοά αυτή μπορεί κάποιος να σταθεί άνετα όρθιος και να την διασχίσει και στο πλαϊνό της τοίχωμα δεξιά όπως μπαίνει κάποιος υπάρχει λαξευτό λούκι (αγωγός) απ όπου μεταφερόταν το νερό…. Όλος ο λόφος Φιλοπάππου παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον κι αν κάποιος περιηγηθεί σε αυτόν θα διακρίνει διάσπαρτα ίχνη αρχαίων κτισμάτων, βάθρα, αρχαία φρέατα και λαξευτά σπήλαια. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε παρα πολύ για τα αρχαία υδραγωγεία των Αθηνών, μιας και για μένα παρουσιάζουν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον… Προσωπικά πιστεύω και κρίνοντας από την κατασκευή της μικρής σε μήκος σήμερα στοάς του Λόφου Φιλοπάππου, ότι τα αρχαία Υδραγωγεία των Αθηνών, τα οποία διέσχιζαν την πόλη, (σήμερα βέβαια είναι στο σύνολο τους μη προσβάσιμα η και κατεστραμμένα εντελώς), να χρησιμοποιήθηκαν ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εποχής….Θα μεταφέρω εδώ μια πληροφορία πολύ σημαντική για μένα από ένα βιβλίο που έχει τίτλο ¨Η ΑΘΗΝΑ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ¨ ΛΙΖΑΣ ΜΙΧΕΛΗ, ένα βιβλίο άσχετο με παραφιλολογία και αλλά περίεργα, όπου αναφέρει ότι από τα πηγάδια κάποιων σπιτιών στην Πλάκα, ξεκινούσαν μικρές στοές που ενώνονταν μεταξύ τους και σε περιόδους που χρειαζόταν, (Τουρκοκρατίας), οι κάτοικοι διέφευγαν προς ασφαλή σημεία όταν υπήρχε ανάγκη… Είναι προφανές ότι μιλά για στοές υδραγωγείων μιας και πολλα πηγάδια των Αθηνών τροδοτούνταν με νερό από αρχαία και νεότερα υδραγωγεία μέσα από στοές που διέτρεχαν για μεγαλο μήκος υπόγεια την πόλη…. Το περίφημο λοιπόν ζήτημα της λεγόμενης ¨Υπόγειας Αθήνας¨ έχει για μένα ως βασικό στοιχείο του, τα Υδραγωγεία της πόλης…. Εκει θα πρέπει να αναζητηθεί η όποια αλήθεια και να τοποθετηθεί στις πραγματικές της διαστάσεις. Άλλωστε να μην ξεχνάμε την μοναδική αξιόπιστη περιγραφή ίσως, του γερμανού αρχαιολόγου περιηγητή Λουδοβίκου Ρος που στο βιβλίο του ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1832 – 33 αναφέρει μια υπόγεια διαδρομή κάτω από την πόλη των Αθηνών με σκοπό να δει κάποιες αρχαιότητες !!! όπως του είχαν πει… Η είσοδος του έγινε από ένα πηγάδι στην περιοχή του Θησείου κοντά στην αρχαία αγορά και πιο συγκεκριμένα κοντά στην εκκλησία του Είναι φανερό ότι ο Ρος οδηγήθηκε σε ένα αρχαίο Υδραγωγείο των Αθηνών….

Θάνος
Ξανθόπουλος